Hiến pháp mới sẽ thể hiện đầy đủ, sâu sắc hơn chủ trương phát huy dân chủ, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân.
Việc nghiên cứu, đề xuất các phương
án, nội dung sửa đổi Hiến pháp 1992 đang được Ban Biên tập sửa đổi, bổ
sung Hiến pháp 1992 tiến hành quyết liệt. Cho đến nay, ở nhiều cấp độ,
từ nghiên cứu riêng của các ủy viên biên tập, đến họp tổ biên tập, họp
toàn thể Ban Biên tâp, hội thảo mở rộng lấy ý kiến giới học giả, chuyên
gia... đã được tiến hành. Ban Biên tập đã có những báo cáo, làm việc với
Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 về những kết quả nghiên cứu ban
đầu.
Ba phương án sửa Hiến pháp
Một vấn đề lớn là phạm vi lần sửa đổi này thế nào.
Thảo luận ở Ban Biên tập có hai quan điểm: 1. Chỉ sửa đổi, bổ sung một
số điều cho phù hợp Cương lĩnh và Văn kiện Đại hội XI và Nghị quyết
Trung ương 2; 2. sửa cơ bản, toàn diện để ban hành một bản hiến pháp mới
(Hiến pháp 2013), vừa thể chế hóa cương lĩnh, văn kiện của Đảng, vừa
phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Tương ứng với hai ý kiến đó là ba phương án: 1. Sửa đổi tối thiểu, tức giữ nguyên mô hình, cấu trúc Hiến pháp 1992, chỉ sửa đổi, bổ sung hoặc thêm mới điều, khoản cụ thể. 2. Sửa trung bình, giữ
nguyên mô hình hiến pháp hiện hành nhưng thay đổi cấu trúc các chương,
bổ sung điều khoản cụ thể (chẳng hạn, gộp các chương về chế độ kinh tế,
văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, môi trường làm một). 3. Sửa tối đa,
tức là thay đổi hẳn mô hình, cấu trúc, viết hẳn hiến pháp mới, gồm các
chủ đề chủ quyền nhân dân, chính thể, quyền con người và quyền - nghĩa
vụ công dân, tổ chức bộ máy nhà nước, cơ chế bảo hiến, quy trình sửa
đổi, bổ sung hiến pháp. Với phương án này, các nội dung chế độ kinh tế,
văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ, bảo vệ tổ quốc... sẽ không thể
hiện từng chương riêng như Hiến pháp 1992 mà lồng ghép vào các chương -
chủ đề nêu trên.
Người dân đối thoại với chính quyền trong một chương trình trực tiếp “Nói và Làm” tại quận 5, TP.HCM. Ảnh: HTD
Cho đến nay, sau nhiều lần báo cáo, làm việc với lãnh
đạo và Ủy ban Dự thảo, các phương án sửa đổi đã được sàng lọc, điều
chỉnh. Việc nghiên cứu đang được tập trung theo hướng sửa trung bình,
trong đó nhấn mạnh kỹ thuật lập hiến để xử lý những quy định, nội dung
thiếu nhất quán, trùng lặp, mâu thuẫn trong Hiến pháp 1992. Những điều
khoản dài dòng, mang tính tuyên ngôn hoặc quá cụ thể, không đúng tầm
hiến pháp sẽ được sửa đổi. Những ngôn từ thiếu nhất quán, trừu tượng, đa
nghĩa sẽ cắt bỏ…
Tòa án sẽ thực hiện quyền tư pháp
Về nội dung, vấn đề cơ bản đầu tiên được xác định là
phải thể hiện đầy đủ, sâu sắc hơn chủ trương phát huy dân chủ, bảo đảm
tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; quyền lực nhà nước là thống
nhất nơi dân. Như vậy, ngay từ Lời nói đầu của Hiến pháp cũng phải viết
lại, thể hiện khái quát, rõ nét chủ quyền nhân dân trong việc xây dựng,
quyết định Hiến pháp. Đồng thời, thể hiện rõ nét, sâu sắc hơn quyền dân
chủ trực tiếp của nhân dân. Với hình thức dân chủ đại diện, nhân dân
không chỉ thực hiện thông qua thiết chế dân cử mà còn thông qua các tổ
chức chính trị, xã hội.
“Kiểm soát quyền lực” là điểm mới trong cương lĩnh sẽ
được đưa vào nguyên tắc hiến định: Quyền lực nhà nước là thống nhất, có
sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước
trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Khắc phục
việc chưa phân biệt rõ đâu là cơ quan hành pháp, tư pháp trong Hiến pháp
1992 theo hướng: Quốc hội là cơ quan thực hiện quyền lập hiến, lập
pháp; Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp, tòa án là cơ quan
thực hiện quyền tư pháp.
Cơ chế kiểm soát quyền lực sẽ được thể hiện qua việc
xác định đầy đủ, minh bạch về thẩm quyền và mối quan hệ qua lại giữa Chủ
tịch nước, Quốc hội, Chính phủ, tòa án... và giữa chính quyền trung
ương với chính quyền địa phương.
Quan điểm định hướng của lần sửa Hiến pháp này là
tiếp tục khẳng định sự lãnh đạo của Đảng với Nhà nước và xã hội. Tuy
nhiên, trước những nội dung mới của Cương lĩnh 2011, Điều 4 sẽ được
nghiên cứu, thể hiện lại cho phù hợp.
Nhiều nội dung cụ thể, chi tiết khác đặt ra với lần
sửa Hiến pháp này đang được Ủy ban Dự thảo, trong đó nòng cốt là sáu ủy
viên Bộ Chính trị chỉ đạo Ban Biên tập làm rõ. Ủy ban Dự thảo sẽ có
những báo cáo chính thức đầu tiên về kết quả tổng kết thi hành Hiến pháp
1992 cũng như những đề xuất sửa đổi để báo cáo BCH Trung ương vào hội
nghị tới đây (dự kiến vào tháng 4). Sau khi trung ương tham gia ý kiến,
những báo cáo quan trọng này sẽ được trình QH để có những quyết định
chính thức đầu tiên cho định hướng phạm vi, nội dung sửa đổi.
Một câu hỏi khó
GS Nguyễn Đăng Dung, chuyên gia đầu ngành về hiến pháp, nhận xét tại Hội thảo “Tổ chức quyền lực nhà nước - kinh nghiệm từ hiến pháp một số nước”, do Văn phòng Quốc hội tổ chức ngày 28-2:
“Với mọi quốc gia,
kiểm soát quyền lực và phân quyền là trục chủ đạo của hiến pháp. Tuy
nhiên, ở Việt Nam, việc kiểm soát - phân quyền rất lúng túng, bởi không
thừa nhận nguyên tắc tam quyền phân lập. Cho dù Cương lĩnh 2011 có thêm ý
mới về kiểm soát quyền lực nhưng làm thế nào để kiểm soát trong điều
kiện một đảng duy nhất cầm quyền sẽ còn là câu hỏi khó mà lần sửa Hiến
pháp 1992 này chưa chắc giải đáp được”. |
NGHĨA NHÂN Theo http://phapluattp.vn
|