"Theo tôi, có 3 chủ thể có thể bị xem xét trách nhiệm
bồi thường cho nạn nhân trong vụ cháy chung cư JSC 18 tầng, đó là: đơn
vị chủ tòa nhà, ban quản lý tòa nhà và cá nhân gây ra hỏa hoạn", luật sư
Vũ Tiến Vinh nhận định.
Sự kiện xảy ra hỏa hoạn ở chung cư 18 tầng Lê Văn
Lương, Hà Nội tối ngày 10/03/2010 là một điều đáng tiếc gây nhiều thiệt
hại về người và tài sản, gây hoang mang cho cộng đồng sinh sống ở những
tòa nhà chung cư nhưng sự kiện này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần suy
ngẫm.
Có thể nói trong những năm gần đây tốc độ xây dựng nhà
chung cư ở các thành phố lớn đã vượt quá khả năng quản lý nhà nước
trong việc ban hành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh
các quan hệ pháp luật liên quan đến nhà chung cư, đặc biệt liên quan đến
phòng ngừa và giải quyết hậu quả do thiên tai, hỏa hoạn gây ra.
Hệ thống cơ sở hạ tầng, thiết bị phòng cháy chữa cháy
và đặc biệt ý thức của người dân cũng thay đổi quá chậm, không đáp ứng
được yêu cầu đặt ra do vậy khi thiên tai, hỏa hoạn xảy ra thì hậu quả vô
cùng ghê gớm mà đáng lẽ chúng ta có thể ngăn ngừa được.
Vụ việc cháy ở chung cư 18 tầng không phải là vụ cháy
đầu tiên nhưng chắc chắn cũng không phải là vụ cháy cuối cùng. Điều này
chúng ta không mong muốn nhưng nếu chúng ta không cương quyết khắc phục
ngay những yếu kém còn tồn tại thì không ai dám đảm bảo rằng sẽ không
còn những vụ cháy tương tự, sẽ không còn thiệt hại về người, về tài sản
do hỏa hoạn gây ra đối với nhà chung cư nói riêng, đối với các công
trình xây dựng nói chung.
Tôi
cho rằng vụ việc có thể xem xét dưới hai góc độ: Hình sự và Dân sự.
Dưới góc độ hình sự, theo những thông tin mà báo chí phản ánh thì
nguyên nhân hỏa hoạn rất có thể xảy ra do một ai đó vô ý vứt rác (đang
còn cháy) vào khu đổ rác của tòa nhà.
Tuy nhiên theo tôi đánh giá thì hệ thống phòng cháy
chữa cháy tự động của tòa nhà không hoạt động hoặc hoạt động không hiệu
quả nên đã không dập tắt được đám cháy. Vụ việc có dấu hiệu hình sự về
tội “Vi phạm các quy định về phòng cháy, chữa cháy” gây hậu quả nghiêm
trọng được quy định tại Điều 240 Bộ luật Hình sự.
Cơ quan Cảnh sát Điều tra cần khởi tố vụ án để điều
tra, làm rõ nguyên nhân vụ cháy từ đó quy kết trách nhiệm của những cá
nhân, tổ chức có liên quan.
Dưới góc độ dân sự, cần phải làm rõ nguyên nhân, trách
nhiệm trong việc gây ra hậu quả thuộc về tổ chức, cá nhân nào để buộc
chủ thể đó phải bồi thường thiệt hại đó cho các nạn nhân. Theo tôi, có 3
chủ thể có thể bị xem xét trách nhiệm bồi thường, đó là: Đơn vị chủ tòa
nhà, Ban quản lý tòa nhà và cá nhân gây ra hỏa hoạn.
Đối
với chủ tòa nhà, theo quy định tại điểm 4 Phụ lục 3 ban
hành kèm theo Nghị định số 35/2003/NĐ-CP ngày 4/4/2003 của Chính phủ
hướng dẫn thi hành Luật phòng cháy, chữa cháy thì nhà chung cư cao từ 5
tầng trở lên phải có thiết kế và thẩm duyệt về phòng cháy, chữa cháy
trước khi đưa vào sử dụng, do vậy có thể tòa nhà chung cư 18 tầng khi
thiết kế, thi công đáp ứng được các tiêu chuẩn phòng cháy, chữa cháy
nhưng trong quá trình sử dụng các thiết bị này xuống cấp, hư hỏng hoặc
có nhưng vận hành không được như họng cứu hỏa không có nước… mà không
khắc phục dẫn đến khi có sự cố hệ thống không phát huy tác dụng.
Tuy nhiên để xem xét trách nhiệm bồi thường của chủ
tòa nhà lại cần phải xem xét Hợp đồng mua bán nhà chung cư giữa chủ tòa
nhà và người mua nhà quy định về vấn đề này như thế nào? Thực tế cho
thấy, bên bán nhà cũng là bên soạn hợp đồng nên họ thường bỏ qua những
điều khoản này dẫn đến khi có tranh chấp thì rất khó giải quyết. Ngay
chính mẫu Hợp đồng mua bán căn hộ chung cư ban hành kèm theo Thông tư số
01/2009/TT-BXD của Bộ Xây dựng ngày 25/2/2009 cũng không hề đề cập đến
vấn đề này.
Đối
với Ban quản lý tòa nhà (kể cả trường hợp đơn vị này
trực thuộc chủ tòa nhà) sẽ phải chịu trách nhiệm trong trường hợp vi
phạm các quy định trong quá trình quản lý như không thường xuyên kiểm
tra hiệu quả hoạt động của hệ thống cứu hỏa, không kiến nghị ngay với
đơn vị chủ quản trong việc sửa chữa, thay thế thiết bị cũng như không
thông báo các trở ngại khác dẫn đến hệ thống cứu hỏa hoạt động không
hiệu quả.
Trong trường hợp Ban quản lý đã thông báo nhưng chủ
tòa nhà không khắc phục, sửa chữa những hư hỏng nhưng Ban quản lý tòa
nhà cũng không thông báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để can
thiệp, khắc phục ngay thì cũng phải liên đới chịu trách nhiệm đối với
những thiệt hại xảy ra.
Đối
với cá nhân gây cháy, nếu
điều tra, xác minh có đủ chứng cứ thì người này phải chịu trách nhiệm
bồi thường. Tuy nhiên đơn vị chủ tòa nhà cũng phải liên đới trong việc
bồi thường thiệt hại vì hệ thống chữa cháy không phát huy hiệu quả như
tôi đã nói ở phần trên. Kể cả trường hợp không điều tra được ai là người
gây cháy thì đơn vị chủ tòa nhà vẫn phải bồi thường cho người bị thiệt
hại. Trách nhiệm và mức độ bồi thường đến đâu sẽ do Tòa án xem xét.
Như vậy, việc điều tra nguyên nhân là hết sức quan
trọng để từ đó có cơ sở giải quyết vụ việc.
Trước
sự việc nêu trên, tôi cho rằng cần làm ngay một số việc sau:
Thứ nhất, hoàn thiện ngay hệ thống pháp luật quy định về nhà chung cư
bởi theo tôi hệ thống văn bản hiện nay mới chỉ tập trung điều chỉnh các
vấn đề có yếu tố thương mại còn các quy định liên quan đến thiên tai,
hỏa hoạn thì mặc dù đã có nhưng dường như chưa phát huy được tác dụng
khi có sự kiện xảy ra.
Thứ hai, người dân Việt Nam mới sinh sống trong các
chung cư cao tầng được vài năm trở lại đây nên ý thức và hiểu biết về
phòng cháy chữa cháy chưa cao, do vậy cần tích cực phổ biến, tuyên
truyền để người dân nâng cao ý thức hơn. Việc diễn tập phòng cháy chữa
cháy để nâng cao ý thức người dân là rất cần thiết nhưng số lần diễn tập
ở các khu chung cư cao tầng là quá ít.
Thứ ba, cần đầu tư, trang thiết bị hiện đại cho lực
lượng phòng cháy chữa cháy để có thể phát huy hiệu quả, đáp ứng được yêu
cầu đặt ra. Ví dụ rất rõ trong vụ việc trên là xe cứu hỏa chỉ có thể
vươn tới tầng 17 trong khi tòa nhà cao 18 tầng.
Thứ tư, cần nêu cao trách nhiệm của chủ đầu tư đối với
cộng đồng thay vì chỉ chú tâm vào kinh doanh như hiện nay vì thực tế
cho thấy đã có rất nhiều tiêu chuẩn về phòng cháy, chữa cháy đã được quy
định rõ ràng nhưng chủ đầu tư vẫn không thực hiện. Cũng cần quy định
chế tài phạt thật nặng đối với những chủ đầu tư nào cố tình coi thường
các quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy.
Luật sư Vũ
Tiến Vinh Nguồn: Vnexpress.net http://vnexpress.net/GL/Ban-doc-viet/Phap-luat/2010/03/3BA19957/ |